نظريه سياسى اسلام جلد دوم

وزيري، گالينگور، 320 صفحه، چاپ اول 1386، چاپ هشتم 1396.

اين كتاب در دو جلد ـ با عنوان‌هاى «قانون‌گذارى» و «كشوردارى» ـ و به كوشش انتشارات مؤسسه آموزشى و پژوهشى امام خمينى(ره) چاپ شده است.

اين كتاب مجموعه سخنراني‌هاى استاد پيش از خطبه‌هاى نماز جمعه تهران است كه حجت‌الاسلام والمسلمين آقاى كريم سبحانى تنظيم و نگارش آن را بر عهده داشته است.

يكى از اهداف برگزارى نماز جمعه آشنايى بيشترِ مؤمنان با مبانى و مسائل اسلامى و افشاى توطئه‌هاى سياسى فرهنگى منافقان و دشمنان اسلام است، تا مردم مسلمان آمادگى فكرى لازم را براى دفاع و پاسدارى از سنگرهاى عقيدتى كسب كنند. در پى اوج‌گيرى دوباره فعاليت‌هاى جريان‌هاى التقاطى و به خطر افتادن بنيان‌هاى اعتقادى نسل جوان، ستاد برگزارى نماز جمعه تهران از استاد براى سخنرانى پيش از خطبه‌ها دعوت به عمل آورد. ايشان نيز پذيرفتند و سلسله سخنراني‌هايى به‌منظور دفاع از حاكميت اسلام در مقابل شبهات مطرح شده در سطح جامعه ايراد كردند.

هرچند جناب استاد كوشيده‌اند تا در هر جلسه به‌گونه‌اى بحث را مطرح سازند كه ارتباط آن با مباحث پيشين ـ براى مخاطبانى كه احياناً در بعضى جلسات حضور نداشته‌اند ـ به‌طور كامل روشن شود؛ ولي اقتضاى بحث به‌گونه‌اى است كه استفاده مفيدتر از آن متوقف است بر اينكه مخاطب از پيشينه كل بحث اطلاع داشته باشد. از اين‌رو جمع‌آورى و تنظيم اين مباحث در قالب كتاب حاضر، در دستور كار قرار گرفت.

همان‌گونه كه حضرت استاد در مقدمه فرموده‌اند، مقصود از فلسفه سياسى اسلام در اين مباحث، تبيين نظريه اسلام در باب حكومت و سياست است و از آنجا كه موضوعاتِ اين زمينه بسيار گسترده است، ناچار بايد مباحثى گزينش شود كه بيشتر مورد نياز جامعه است.

به اين منظور حضرت استاد مصباح يزدي بيشتر بحث‌هايى را مطرح مي‌كنند كه ناظر به شبهات و سؤالات روز جامعه است. بر اين اساس مباحث اصلى كتاب از اين قرارند:

ـ آيا دين، در زمينه سياست و حكومت نيز ديدگاه و نظريه خاصى دارد، يا ساحت قدسى دين مبرّاى از اين امور دنيايى است؟

ـ آيا نظريه سياسى اسلام، تأسيسى است و اسلام حرف تازه‌اى در سياست و حكومت دارد، يا امضايى است، و يكى از اشكال حكومت و سياست بشرى را به رسميت مي‌شناسد؟

ـ ماهيت حكومت اسلامى چيست؟ آيا از نوع تئوكراسى (حكومت خدايى، آن‌چنان‌كه در مسيحيت مطرح است)، ديكتاتورى، يا دموكراتيك است، يا ماهيت ديگرى دارد؟ ـ اركان حكومت اسلامى كدام‌اند؟

ـ شكل حكومت اسلامى چگونه است؟ سلطنتى، جمهورى، تئوكراسى يا گونه‌اى ديگر؟

ـ نقش مردم در حكومت اسلامى چيست؟

ـ مباحث تاريخى در باب حكومت اسلامى؛ سير تشكيل حكومت اسلامى در طول تاريخ و ... .

چون مباحث اين كتاب براى توده مردم بيان شده است، تا حد ممكن سعى بر آن بوده كه با مراعات زبان محاوره و گفت‌وگوى عمومى، از اصطلاحات آكادميك و پيچيده پرهيز شود تا اكثر مردم كه مطالعات تخصصى ندارند بتوانند از اين مباحث استفاده كنند.

روش بحث در نقد و بررسى اقوال مختلف، و اثبات نظريه اسلامى، در اين كتاب عمدتاً روش تعقلى جدلى است، و با الهام از اين آيه شريفه انتخاب شده است: «اُدْعُ إِلَى سَبِيلِ رَبِّكَ بِالْحِكْمَةِ وَ الْمَوْعِظَةِ الْحَسَنَةِ وَ جَادِلْهُمْ بِالَّتِي هِىَ أَحْسَنُ». چراكه روش تجربى در مباحث علوم انسانى كارآيى ندارد، و شيوه تعبدى محض نيز براى اثبات مطالبى كه آماج شبهات نظرى و عقلى واقع شده‌اند كافى نيست. روش تعقلى برهانى هم با سخنرانى در جمع توده مردم مناسبت ندارد؛ چراكه در آن مقام، فرصت نقض و ابرام همه مقدمات برهان وجود ندارد. بنابراين بهترين روش، همان شيوه «جدال احسن» است كه با استفاده از مقبولات و اصول و مبانى مشترك به اثبات مسائل مي‌پردازد. از اين رو استاد، در اين كتاب، تنها در مواردى كه امكان ارائه براهين ساده و غيرپيچيده و كم‌دامنه وجود داشته باشد به شيوه برهانى تمسك جسته‌اند، و در ساير موارد به شيوه جدلى بحث كرده‌اند.

گفتني است، اين کتاب در سال 1386 در مجموعه آثار حضرت استاد با عنوان «مشکات» چاپ شده است.

با توجه به اهميت کتاب مزبور، هر دو مجلد آن با عنوان «النظريه السياسيه في‌الاسلام» توسط آقاي خليل عصامي الجليحاوي به زبان عربي ترجمه شده و هم‌اينک به کوشش انتشارات مؤسسه آموزشي و پژوهشي امام خميني(ره) دردست چاپ است. در ضمن، این کتاب با عنوان «Islamic Political Theory» توسط منصور لیمبا ترجمه و به همت مجمع‌جهانی‌اهل‌بیت(ع) چاپ شده است.