چكيده چند بحث فلسفى

اين كتاب حاصل سلسله كنفرانس هاى استاد در لندن است كه در سال 1357 به كوشش انتشارات مؤسسه در راه حق و اصول دين به چاپ رسيده است.

استاد مصباح در سال 1357 به دعوت گروهى از فارغ التحصيلان ايرانى مقيم اروپا و امريكا، از طرف مؤسسه در راه حق به لندن سفر كردند تا در جلسات بحث درباره برخى مسائل اسلامى كه از طرف آنان پيشنهاد شده بود شركت كنند. ايشان طى دو ماه اقامت در لندن (از اواخر خرداد تا اواخر مرداد) برنامه مفيدى ارائه دادند. استاد مصباح نخست بخش هايى از فلسفه اسلامى را كه به مثابه پيش نياز مباحث اصلى بود تدريس كردند.

پس از بازگشت، نظر به سودمندىِ مباحث، مؤسسه در راه حق از استاد خواست تا خلاصه اى از درس ها را براى استفاده دانش پژوهان به رشته تحرير درآورد. اين كتاب حاصل آن درس هاست به قلم استاد نگاشته شده است.

مباحث كتاب، شامل پنج بحث فلسفى مهم است:

بحث اول، درباره مفهوم فلسفه و سير تاريخى آن است. ضمن اين بحث نكاتى در باب تعريف فلسفه، ضرورت فلسفه، رابطه فلسفه با علم، رابطه فلسفه با دين، رابطه فلسفه با عرفان، همراه با توضيحات روشن در زمينه هر يك از مفردات اين مباحث، عرضه شده است.

بحث دوم به شناخت عقلانى و ارزش آن مى پردازد. در اين بخش مباحثى چون تعريف علم حصولى و علم حضورى و مقايسه ميان آن دو، برخى فعاليت هاى ذهن از قبيل تصور و تصديق، معقول اول و معقول ثانى، ارزش ادراك و مقايسه ميان ارزش ادراك حضورى با ارزش ادراك حصولى گنجانده شده است.

بحث سوم درباره علت و معلول است. عناوين ذيل، در اين بخش بررسى مى شوند: بداهت اصل عليت، وجود مستقل علت و وجود رابطى معلول، احتياج معلول به علت در حدوث و بقا و ملاك اين احتياج، مراتب داشتن وجود، محال بودن تسلسل در علل فاعلى، علت تامه و علت ناقصه، علت غايى و... .

در بحث چهارم، تحت عنوان «ثابت و سيال» عناوينى چون جوهر و عرض، حركت و لوازم آن، اقسام حركت، و وجود سيال بررسى شده است.

و در بحث پنجم ذيل عنوان «فعليت و استعداد (قوه)» درباره قوه و فعل، امكان استعدادى، ماده اوليه، و رابطه قوه با فعل بحث شده است.