به سوى خودسازى

وزيري، شوميز، 385 صفحه، چاپ اول 1380، چاپ چهارم 1384

اين كتاب تلفيقى از كتاب خودشناسى براى خودسازى و درس‌هايى كه حضرت استاد براى دو سطح متفاوت از دانش‌پژوهان عرضه داشته‌اند، مي‌باشد. اين مجموعه پس از هماهنگ‌سازى موضوعات و مطالب، به قلم حجت‌الاسلام والمسلمين آقاى كريم سبحانى تدوين و نگارش يافته و  توسط انتشارات مؤسسه آموزشى و پژوهشى امام خمينى(رحمه الله) در سال 1380 براي نخستين‌بار به چاپ رسيده است.

مطالب اين كتاب ارزشمند در يازده فصل تنظيم شده است:

فصل اول در باب خودشناسى و خودسازى است. عمده‌ترين مباحث مطرح در اين فصل عبارت‌اند از: جستارى در هويت و ماهيت انسان، كرامت انسان، مفهوم خودشناسى و خودسازى، و ضرورت خودشناسى و خودسازى؛

فصل دوم به بررسى مفهوم و گونه‌هاى كمال مي‌پردازد. در اين بررسى، اين مباحث عمده مطرح مي‌شود: مفهوم كمال، سلسله مراتب كمالات، توهم وجود كمالات متعدد براى انسان و پاسخ آن، لزوم شناخت پيشين كمال، ناكارآمدى تجربه در شناخت كمال حقيقى انسان، بررسى آراى گوناگون درباره كمال انسان؛

فصل سوم درباره جهت‌يابى اميال فطرى است. اين فصل از طريق جهت‌يابى اميال فطرى آدمى، به شناسايى كمال حقيقى وى مي‌پردازد؛

فصل چهارم از طريق بررسى رابطه لذت با محبت و كمال حقيقى، به اثبات اين حقيقت مي‌پردازد كه انسان براى رسيدن به لذت واقعى مي‌بايد مطلوب نهايى متعالى و اصيل خويش را كه همانا قرب خداى متعال است بشناسد؛

فصل پنجم نيز نقطه اوج و غايت اميال بشرى را بررسي مي‌کند و در اين رهگذر مطلوبِ نهايىِ واقعى بودن قرب الهى براى انسان، در اين فصل به اثبات مي‌رسد؛

فصل ششم در زمينه امكان ارتباط آگاهانه كامل با خداوند است. اين كتاب در سه فصل ـ با توضيحاتى بيشتر از آنچه در كتاب خودشناسى براى خودسازى آمده ـ به اين بحث پرداخته است و فصل هفتم و هشتم نيز به همين موضوع اختصاص يافته است.

فصل نهم درباره قرب خداوند متعال و راه رسيدن به آن است. در اين بحث ابتدا مفهوم قرب الهى و تفسيرهاى سه‌گانه آن بررسى مي‌شود. سپس استاد با ارائه مقدمات و دلايل جالبى اثبات مي‌كنند كه عبادت، تنها راه رسيدن به قرب الهى است. آن‌گاه با بررسى تفسيرهاى گوناگون از عبادت، به تبيين تفسير صحيح از آن مي‌رسند، و در نهايت با پاسخ به پرسش‌هايى درباره دليل عدم گرايش عموم مردم به كمال مطلوب و نيز دليل وجود غرايزى كه به ظاهر مزاحم با كمال مطلوب‌اند، بحث را به پايان مي‌برند؛

در فصل دهم، ذيل عنوان «نقش علم و عمل در تكامل انسان» اين مباحث مطرح مى شود: بررسى جايگاه ارزشى علم، نسبت علم با سعادت يا انحطاط انسان، تفاوت رويكرد الهى با رويكرد مكتب پراگماتيسم درباره ارزش گذارى علم، رابطه علم و ايمان و عمل، بررسى مفهوم ايمان و رابطه آن با علم، تشكيكى بودن ايمان، متعلقات ايمان، مفهوم كفر و نسبت رفتار با ايمان و كفر، و مقدمات دست‌يابى به مقام قرب الهى؛

در فصل يازدهم نيز ذيل عنوان «تدبير و اراده»، اين مطالب مورد بحث قرار مي‌گيرد: جايگاه دستگاه ادراك و اراده، پيوند دستگاه ادراك و اراده، نقش ميل و علاقه در ادراك، و در پايان برنامه‌اى عملى براى خودسازى ارائه مي‌گردد.

گفتني است اين کتاب همراه با کتاب «خودشناسي براي خودسازي» در يک مجلد و  در مجموعه آثار حضرت استاد با عنوان «مشکات» انتشار يافته و تا کنون 4بار چاپ و منتشر شده است.