گفتمان روشنگر درباره انديشه هاى بنيادين

وزيري، گالينگور، 407 صفحه، چاپ اول سال 1385، چاپ دوم سال 1391.

اين كتاب متن كامل مناظره آقايان محمدتقى مصباح يزدى، عبدالكريم سروش، احسان طبرى و فرخ نگهدار است، كه در سال‌هاى اول پيروزى انقلاب اسلامى برگزار و از سيماى جمهورى اسلامى پخش شده است. اين مناظرات به همت آقاى على زينتى، بدون هيچ‌گونه داورى يا دخل و تصرفى گردآورى، تنظيم و نگارش يافته و در بهار 1379 با شمارگان 2000 نسخه، به كوشش انتشارات مؤسسه آموزشى و پژوهشى امام خمينى(رحمه الله) چاپ شده است. اين کتاب هم‌اکنون در نوبت چاپ چهارم در دسترس مخاطبان قرار دارد.

اين مناظره درباره اصول ماترياليسم ديالكتيك است، كه در هفت فصل با عناوين اصول ديالكتيك، تكامل، تضاد، رابطه تضاد با حركت، حركت، عموميت حركت و گذار از كميت به كيفيت صورت گرفته است.

سخنان استاد در نقد اصول ماترياليسم ديالكتيك، بسيار نظرگير و حايز اهميت است.

در اين مناظره استاد مصباح و آقاى سروش به نمايندگى از تفكر الهى، و آقايان طبرى ـ از حزب توده ـ و نگهدار ـ از سازمان فداييان خلق ـ به نمايندگى از تفكر ماركسيستى شركت كرده‌اند.

در جلسه اول، آقايان طبرى و نگهدار تعاريفى از ديالكتيك و اصول آن ارائه مى دهند، و جلسه با طرح پرسش هايى درباره اين اصول و تعريف آنها، از سوى استاد و آقاى سروش پايان مى يابد.

در جلسه دوم، ابتدا استاد پرسش هايى را كه در جلسه قبل بى جواب مانده بود، دوباره مطرح مى كنند و پس از آن «تكامل» كه يكى از اصول ديالكتيك است، كانون بحث قرار مى گيرد. در ادامه اثبات كليت و قانون بودن اصل تكامل به بحث و بررسى گذاشته مى شود و كليت اين اصل با سؤالات جدى مواجه مى شود.

در جلسه سوم اصل تضاد، كه به قول ديالكتيسين ها جوهره ديالكتيك و پايه اساسى آن به شمار مى رود، بررسى مى شود. سپس استاد مصباح پرسش هايى از اين قبيل مطرح مى كنند كه مفهوم ضد و تضاد در نظر ماركسيسم چيست؟ فرق تضاد با تناقض چيست؟ آيا تضاد و تناقض در نظر آنان همان تضاد و تناقضى است كه در منطق صورى مردود اعلام شده است يا مقصودشان چيز ديگرى است؟ آن گاه پاسخ هاى ارائه شده، مورد نقد و ارزيابى قرار مى گيرد.

جلسه چهارم به بحث درباره رابطه تضاد با حركت مى گذرد. اين رابطه، همان رابطه عليت است؛ چرا كه ماركسيست ها تضاد را عامل و علت حركت مى دانند. استاد اين رابطه را تعميمى نابه‌جا و غير مستند مى دانند.

در جلسه پنجم، حركت به منزله اصل دوم ديالكتيك به بحث گذاشته شده است. استاد اين تعريف حركت را صحيح نمى دانند؛ زيرا حركت با تغيير متفاوت است، و قانون تغيير، كليت ندارد. استاد در ادامه اثبات مى كنند كه ديالكتيك از فهم و اثبات حركتِ مورد ادعاى خود عاجز است.

جلسه ششم به بحث درباره عموميت حركت مى گذرد. در اين بحث استاد با بيان اين مقدمه كه اثبات عموميت و قانون بودن حركت، تنها در پرتو استدلال عقلى ممكن است، ثابت مى كنند ديالكتيسين ها قادر نيستند چنين استدلالى بر عموميت حركت اقامه كنند.

در جلسه هفتم يكى ديگر از اصول ماركسيسم، يعنى اصل گذر از كميت به كيفيت مورد بحث و نقد قرار مى گيرد، كه به اعتقاد آنان اين اصل به ضميمه اصل تضاد، مكانيسم حركت را بيان مى كند.

اين کتاب در مجموعه آثار حضرت استاد با عنوان «مشکات» چاپ شده است.