پيش‌گفتار
تمدن‌هاي بشري با شناخت موهبت‌ها و ظرفيت‌هاي موجود در طبيعت و انسان از يک سو، و استفاده از آنها در مسير برآوردن نيازهاي مادي و معنوي انسان از سوي ديگر، به‌وجود مي‌آيند. به هر اندازه که اين شناخت‌ها درست‌تر و دقيق‌تر باشند، و به هر ميزان که شناخت‌هاي صحيح در مسير تأمين نيازهاي واقعي به‌کارگرفته شوند، ميزان پايايي و پويايي يک تمدن افزايش مي‌يابد. ضعف تمدن‌ها در اين جنبه‌ها موجب سير نزولي آنها شده، مي‌تواند در نهايت به اضمحلال آنها بيانجامد.
تمدن‌ها ـ اعم از الهي و مادي ـ براي برپايي و ادامة حيات خود به شناخت واقعيات هستي و استفاده از موهبت‌هاي الهي موجود در طبيعت و انسان نياز دارند، با اين تفاوت که بعضي از آنها (تمدن‌هاي مادي) نمي‌توانند نقش خود را براي رساندن انسان به
سعادت حقيقي ايفا کنند، بلکه به دليل ضعف در شناخت واقعيات، عاملي براي سقوط و زوال را در درون خود مي‌پرورانند. استواري و استحکام تمدن الهي با تکيه بر باورهاي بنيادين ديني تأمين مي‌شود، و جهت‌گيري صحيح فعاليت‌ها و نهادهاي تمدني تا رسيدن به اوج کمال انساني را آموزه‌هاي ارزشي و عملي دين حق تضمين مي‌کنند.
انقلاب اسلامي ايران با هدف احياي تمدن اسلامي بر پاية آموزه‌هاي اسلام ناب محمدي صلی الله علیه و آله ـ‌که همان تفسير اهل بيت علیهم السلام از اسلام است ـ پا به عرصه گذاشت، و با تأسيس جمهوري اسلامي ايران زمينه را براي تمدن‌سازي فراهم نمود. يکي از الزامات اين طرح سترگ، فراهم آوردن زمينه‌هاي معرفتي و عملي، و برداشتن موانعي بود که بر سر پيمودن اين راه پر پيچ و خم وجود داشت. بدون شک، بازکردن گره‌هاي معرفتي و پاسخ‌دادن به شبهات انديشه‌اي از شاخص‌ترين اقداماتي بود که نظام نوپاي اسلامي در اين زمينه بايد به آن مي‌پرداخت. بنيان‌گذار جمهوري اسلامي، حضرت امام خميني ـ قدس‌الله‌سره‌ـ از آغازين روزهاي پيروزي انقلاب اسلامي بر اين وظيفة گران‌سنگ تأکيد ورزيدند، و جانشين شايستة ايشان، حضرت آيت‌الله العظمي خامنه‌اي ـ‌متع‌الله‌المسلمين‌بطول‌بقائه‌الشريف‌ـ بارها ضرورت آن را با تعبيرهايي گوناگون مانند انقلاب فرهنگي، اسلامي‌کردن دانشگاه‌ها، مبارزه با تهاجم فرهنگي بيگانگان، مهندسي فرهنگي، و سبک زندگي اسلامي تبيين فرموده‌اند. انديشمندان فرهيخته نيز در اين راه تلاش‌هايي تحسين‌برانگيز داشته‌اند.
يکي از موضوعات اصلي که در همة اين فعاليت‌ها نقشي برجسته داشته، تبييني دقيق و منطقي از رابطة ميان دين و علم بوده است. حضرت استاد آيت الله مصباح ـ‌دام‌ظله‌العالي‌ـ در طول اين سال‌ها زواياي اين بحث را در آثار مختلف خود به‌خوبي واکاويده و تبيين کرده‌اند. به‌منظور ارائة اين ديدگاه‌ها در قالبي مدون، تلاش شده است تا با مروري بر آثار نوشتاري و گفتاري معظم‌له، شامل کتاب‌ها، مقالات، درس ها. سخنراني‌ها، و مصاحبه‌ها، مطالب مربوط استخراج و در چارچوب نظمي منطقي در اختيار علاقه‌مندان قرارگيرد. در اينجا بر خود فرض مي‌دانم علاوه بر تشکر از اعتماد معظم‌له و اجازة انجام اين وظيفه به حقير، و بازبيني نسخه‌هاي کتاب در مراحل مختلف و راهنمايي‌هاي ارزشمند در طول کار، از همة کساني که به‌طور مستقيم و غيرمستقيم به غني‌شدن و به‌انجام‌رسيدن اين مجموعه ياري رسانده اند قدرداني نمايم.
علي مصباح
20/1/92
آدرس: قم - بلوار محمدامين(ص) - بلوار جمهوری اسلامی - مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمينی(ره) پست الكترونيك: info@mesbahyazdi.org