پيش‌گفتار

فَبَشِّرْ عِبَادِالَّذِينَ يَسْتَمِعُونَ الْقَوْلَ فَيَتَّبِعُونَ اَحْسَنَه(1)

پس بشارت ده به آن بندگان من كه به سخن گوش فرامى‌دهند و بهترين آن را پيروى مى‌كنند.

   خردورزانى كه در اقيانوس متلاطم معارف بشرى گوهر حق و حقيقت را مى‌جويند، شيوه‌هاى تعصّب‌آميز و تقليدهاى كوركورانه را رها كرده، «منطق»، «برهان»، «خرد»، «عقل» و «انديشه» را چراغ راه خويش ساخته، گردش و چرخش فكرى و عملى خود را بر محور و مدار آنها قرار مى‌دهند و با چنين عيارى، ارزش آرا و افكار و نظريه‌هاى مختلف را محك زده، درباره آنها قضاوت مى‌كنند.

   دين مبين اسلام نيز همواره انسان را به تعقّل و تفكّر و تدبّر فراخوانده و از وى مى‌خواهد به مقتضاى عقل و منطق رفتار نمايد. سيره عملى پيامبر و امامان ما نيز تكيه بر گفتگو، استدلال، مناظره و «جدال به احسن» بوده است. پيامبر اسلام همواره از مشركان و يهوديان و مسيحيان و ديگران مى‌خواست كه بجاى پيروى بى‌منطق و متعصّبانه از پدران و نياكان خود، با واردشدن در ورطه بحث علمى، منطق و استدلال عقايد خود را بيان كنند و منطق و استدلال پيامبر را نيز بشنوند و در نهايت به حكم عقل تن در دهند.

   نظام جمهورى اسلامى ايران نيز كه ريشه در اسلام و تعاليم روح‌بخش آن دارد، در همان آغازين روزها و ماه‌هاى تأسيس، از همه افراد و گروه‌هايى كه به انديشه‌اى غير از اسلام و مبانى آن معتقد بودند دعوت كرد تا با شركت در جلسات گفتگو و بحث‌هاى علمى و ايدئولوژيك، آرا و عقايد خود را از طريق عمومى‌ترين وسيله ارتباط جمعى، يعنى راديو و تلويزيون، مطرح كنند تا با محك برهان و استدلال و منطق سنجيده شود و حقيقت آشكار گردد. گرچه اين دعوت عام بود و همه افراد و گروه‌ها مى‌توانستند از اين فرصت استفاده كنند امّا تنها تعداد معدودى حضور در اين عرصه «برهان و منطق» را پذيرفتند و حاضر به گفتگو و مناظره شدند.

1. زمر/ 17 ـ 18.

از جمله اين مناظره‌ها بحثى بود كه با حضور آقايان احسان طبرى، عبدالكريم سروش، فرّخ نگهدار و جناب استاد مصباح يزدى پيرامون «اصول ماترياليسم ديالكتيك» صورت گرفت و از طريق صدا و سيماى جمهورى اسلامى ايران پخش گرديد. از آن جا كه اين گفتگو مى‌تواند به عنوان يك الگوى مفيد و مناسب، بويژه براى نسل جوان كه در آن روزها نبودند و يا سنّشان اقتضاى درك و توجّه به اين مباحث را نداشت، مدّ نظر قرار گرفته و دنبال شود، و با توجّه به اين كه على رغم گذشت حدود بيست سال از برگزارى اين مناظره اقدامى براى چاپ و انتشارات آن صورت نگرفته، لذا بر آن شديم اين تجربه ارزنده و آموزنده را مكتوب نموده در اختيار علاقمندان قرار دهيم.

   لازم به ذكر است كه مطالب اين كتاب از روى نوارهايى پياده شده كه از سوى سازمان صدا و سيماى جمهورى اسلامى ايران در اختيار ما قرار گرفته است. براى حفظ امانت، سعى كرده‌ايم دخل و تصرّفى در مطالب انجام ندهيم و تلاش نموده‌ايم حتى المقدور با نقل عين كلمات و عبارات خود افراد، شيوه گفتارى را به نوشتارى تبديل كنيم و اگر در مواردى ضرورت داشته كه جمله يا عبارتى را از خودمان به متن اضافه كنيم آنها را داخل علامت دو قلاّب [] قرار داده‌ايم تا مشخص باشد.

   اميدواريم چاپ و انتشار اين كتاب بتواند به رشد و توسعه فرهنگى كشور كمك نموده و مورد توجّه و استقبال دانشوران و محقّقان و عموم خوانندگان قرار گيرد.

انتشارات مؤسسه آموزشى و پژوهشى امام خمينى(قدس سره)