بخش چهارم‌

در سرزمين كوبا

آشنايى با كوبا

آشنايى با كوبا(1)‌

كوبا در درياى آنتيل و در نزديكى مدار رأس سرطان واقع شده است. شكل كشيده و باريك آن، اين جزيره بزرگ را به يك تمساح شبيه ساخته است. اين جزيره از خليج مكزيك تا گذرگاه وان كشيده شده است، و مساحت آن 524/114 كيلومتر مربع است. جزاير بزرگ و كوچك مجمع الجزاير كوبا نيز در اين مساحت به شمار آمده‌اند:‌

جزيره پيتزو، سپس جزاير كوچك مرجانى كايو جزيره اصلى را احاطه كرده‌اند. شمار اين جزاير مرجانى به 1600 مى‌رسد.‌

جزيره كوبا بزرگ‌ترين جزيره از مجمع الجزاير آنتيل است. طول آن به 1200 كيلومتر مى‌رسد و بيشترين پهناى آن 145 كيلومتر است.‌

از ژانويه سال 1976، قلمرو كوبا به 14 ايالت تقسيم شده است. كوبا 5745 كيلومتر ساحل پر پيچ و خم و سازه‌هاى متنوع دارد كه در آن خليجها، پلاژهاى شنى، مردابها، تشكيلات مرجانى، ريزشها و صخره‌ها يكى پس از ديگرى به چشم مى‌خورند.‌

جمعيت كوبا بر حسب سرشمارى سال 1994، 11064344 نفر است كه در سرزمينى به وسعت 9250 كيلومتر مربع زندگى مى‌كنند. شيلى با وسعتى هفت برابر كوبا جمعيتى برابر با كوبا دارد.‌

كوبا طىّ پانصد سال، به سبب موقعيت استراتژيك جغرافيايى‌اش، فراز و نشيبهاى

1. Cuba

بسيارى را پشت سر نهاده است و اينك نيز، دوران سرنوشت‌ساز ديگرى را سپرى مى‌كند. در اين باره مى‌توان پاره‌اى عوامل را بر شمرد:‌

الف) رويدادهاى شوروى و تحولات بلوك شرق؛‌

ب) عدم كارايى و ناتوانى ايدئولوژى ماركسيسم ـ لنينيسم در حل مسائل و مشكلات اجتماعى؛‌

ج) مجاورت كوبا با مركز ليبراليسم و كاپيتاليسم (ايالات متحده امريكا)؛‌

د) شرايط سخت ناشى از تحريم اقتصادى طولانى امريكا عليه اين كشور و كاهش كمكهاى اقتصادى بلوك شرق و شوروى سابق.‌

اما اظهارات و گفته‌هاى فيدل كاسترو، رهبر كوبا، طىّ سالهاى اخير، نشان دهنده اين مطلب است كه او همچنان به آرمانهاى سوسياليسم وفادار است.‌

بنا بر آمار سال 1994، كاتوليكهاى كوبا 40 درصد جمعيت آن را تشكيل مى‌دهند، و حدود 55 درصد بدون مذهب و 5 درصد هم پيروان ساير اديان و مذاهب‌اند.‌

يهوديان در كوبا با اين‌كه اقليت ناچيزى هستند، اما فعاليت زيادى دارند. خانه جامعه يهوديان، كتابخانه‌اى با 13 هزار جلد كتاب دارد، و خدمات اين كتابخانه فقط در اختيار يهوديان گذاشته مى‌شود.‌

در سال 1990، در ديدار نمايندگان كليساى مسيحى با كاسترو موافقت شد كه ممنوعيت عضويت مذهبيون در حزب كمونيست به طور داوطلبانه لغو گردد، و از همين زمان اداره خاصى در كميته مركزى حزب كمونيست براى رسيدگى به مسائل مذهبى ايجاد شد و از سال 1991 عصر جديدى آغاز گرديد؛ به طورى كه آثار آن را مى‌توان در مواردى مانند شركت نماينده‌اى از سوى شوراى ملى روحانيون كوبا براى اولين بار در كنگره جوانان، و اصلاح لحن قانون اساسى، آن‌جا كه نسبت به مذهب، موضعى منفى دارد، مشاهده كرد.‌

در كوبا سه دانشگاه معتبر وجود دارد:‌‌

1. دانشگاه هاوانا كه بزرگ‌ترينِ آنهاست؛‌

2. دانشگاه سانتاكلارا؛‌

3. دانشگاه سانتياگو.‌

پس از پيروزى انقلاب اسلامى، ميان ايران و كوبا روابط سياسى برقرار شد، و در آغاز به دليل حمايت كوبا از مردم انقلابى ايران اين رابطه خوب بود، ولى در دوران جنگ تحميلى، به علت وابستگى كوبا به شوروى، كوبا هم از عراق حمايت سياسى مى‌كرد و اين امر به روابط دو كشور صدمه زد. بعد از جنگ، بار ديگر روابط سياسى افزايش يافت و كميسيونهاى مشترك همكارى فعال شدند.‌

توجه به نكاتى درباره كشور كوبا خالى از فايده نيست:‌

1. در كوبا اكثر مردم در فقر مطلق به سر مى‌برند، و كوپنى كه دولت ماهانه به آنان مى‌دهد مكمل هزينه‌هاى زندگى نيست. مردم هنوز حق انتخاب شغل آزاد ندارند؛ نمى‌توانند خانه بخرند يا چيزى را مالك شوند؛‌

2. واحد پول در آن كشور دلار است، و كشورى كه با امريكا مخاصمه چندين ساله دارد اجازه داده است دلار بازار را در اختيار بگيرد؛ چرا كه چاره‌اى جز اين نداشته است، و «پزو» كه واحد پول كوباست، اصلاً اعتبارى ندارد؛‌

3. در خيابانها به ندرت اتومبيل ديده مى‌شود، و اكثر مردم با دوچرخه يا حداكثر ماشينهاى فرسوده و قديمى سفر مى‌كنند. اين موضوع، گوياى عقب‌ماندگى كشور از نظر تكنولوژى است، و در حالى كه اغلب كشورهاى همسايه در رفاه به سر مى‌برند، اين كشور، 30 سال پس از انقلاب و شعار و تلاش، همچنان گرفتار فقر و عقب ماندگى است؛‌

4. در كوبا جز يك روزنامه كه با كيفيت بسيار پايين و در چهار صفحه منتشر مى‌شود، روزنامه ديگرى وجود ندارد، و اين امر دليل بر عدم آزادى مطبوعات است؛‌

5. تلويزيون تنها از يك كانال برنامه‌هاى قديمى و غير جذاب پخش مى‌كند. اين امر

سبب شده است تا طبعا گروهى در صورت امكان از ماهواره استفاده كنند و در نتيجه رسانه‌هاى امريكايى در تغذيه فكرى و اطلاعاتى مردم نقش بارزترى يافته‌اند؛‌

6. بعد از قطع كمكهاى شوروى كارخانه‌هاى مهم تعطيل شده است؛‌

7. دختران جوان و زنان براى ارتزاق و زندگى بهتر، همكارى و همگامى با توريستهاى خارجى را برمى‌گزينند، و اين امر براى سلامت جسمى و روانى جامعه خطر آفرين شده است؛‌

8. اگر امروز دروازه‌هاى كشور براى مسافرت به خارج باز شود، بسيارى از مردم خواستار مهاجرت به كشورهاى ديگر هستند و اكثرا تمايل دارند به امريكا سفر كنند. اخبار غرق شدن گروههاى فرارى از كوبا هميشه بحث روز بوده است.‌

با وجود تمام اين نكات منفى، برخى نكات مثبت نيز در اين كشور به چشم مى‌خورد؛ براى نمونه:‌

1. مسئولانِ كشور، افرادى مردمى هستند؛ به گونه‌اى كه حتى وزيران با دوچرخه سفر مى‌كنند. اين رفتار حاكمان موجب شده است پنجاه درصد مردم از دولت خود حمايت كنند؛‌

2. مردم از امنيت خوبى برخوردارند؛‌

3. سطح دانش مناسب است؛‌

4. بهداشت در حد مطلوبى است؛‌

5. مردم كوبا در عين حال كه خواستار رابطه ديپلماتيك با امريكا هستند، همچنان مخالفت خود را با دولتِ مستكبر اين كشور حفظ كرده‌اند.‌

سفرى كوتاه به كوبا‌

روز چهارشنبه، پنجم شهريور 1376، مطابق با 27/8/1997 ميلادى حضرت آيت‌اللّه‌ مصباح وارد كشور كوبا شدند و مورد استقبال سفير وقت، جناب آقاى ادريسى و اعضاى سفارت و برخى مسئولان دولت كوبا قرار گرفتند.

در كوبا مجموعا هشت برنامه ملاقات و سخنرانى براى استاد تدارك ديده شده بود. ملاقاتها در سطح معاون وزير، وزير خارجه، وزير فرهنگ و معاون حزب بود. ديدارهايى نيز با رئيس بيت العرب، مركز برادران عرب زبان و هيئت رئيسه دانشگاه كوبا پيش‌بينى شده بود.‌

دانشگاه كوبا يكى از مهم‌ترين دانشگاههاى امريكاى جنوبى است و در زمينه طب و بعضى رشته‌هاى ديگر علمى در سطح پيشرفته‌اى قرار دارد. جلسه‌اى هم با اعضاى سفارت ايران و ساير مسلمانان برگزار شد كه در آن علاوه بر سخنرانى استاد، دعاى كميل نيز خوانده شد.‌

در ديدار با معاون حزب كمونيست كوبا،(1) اى‌سيدرو گومز، استاد به نفوذ فرهنگامريكايى در جامعه كوبا اشاره كرده، فرمودند: اكنون كه شما دخترها و پسرها را آزاد گذاشته‌ايد تا با فرهنگ امريكايى رشد كنند و دخترهايتان به عنوان راهنما با امريكاييها مراوده داشته باشند، چگونه انتظار داريد چهل سال ديگر بتوانند به كشور شما خدمت كنند؟‌

با شنيدن اين سخنان رنگ چهره معاون حزب كمونيست، تغيير كرد و چون حرفها را مطابق با واقعيت و بر حق ديد، گفت: «من اينها را قبول دارم؛ ولى ما چاره‌اى نداريم، براى اين‌كه بتوانيم اقتصادمان را درست كنيم بايد اين روابط را آزاد بگذاريم تا باعث رشد اقتصادى شود!»‌

چنين سخنانى حاكى از اين حقيقت بود كه ايدئولوژى ماركسيستى به بن‌بست رسيده است. گرچه فعاليت مسلمانان در اين كشور به شدت محدود شده است، با اين حال دانشگاهيها از استاد به‌گرمى استقبال كردند و براى تبادل استاد و دانشجو و برنامه‌هاى مشترك مطالعاتى و تحقيقاتى اعلام آمادگى نمودند.‌

يكى از صحنه‌هاى به ياد ماندنى در كوبا، اظهار علاقه و تمايل يك استاد تاريخ

1. Isidro Gomez

دانشگاه كوبا(1) به اسلام و ايران بود. او مى‌گفت: «هميشه علاقه داشتم درباره چند چيزتحقيق كنم. يكى از آنها اسلام و يكى هم شخصيت امام خمينى است كه به عنوان يك معما براى من مطرح است». وى كه از برجسته‌ترين اساتيد تاريخ دانشگاه، و عضو هيئت رئيسه و افراد بانفوذ بود، با دقت خاصى به سخنان استاد گوش مى‌داد. وى دو بار در برابر استاد زانو زد و اظهار داشت: «شما در قلب من جاى داريد». رفتار و گفتار اين استاد تاريخ براى ما شگفت‌آور بود، به ويژه آن گاه كه زنگى شبيه زنگ كليسا را به صدا درآورد و گفت: «اميدوارم همان‌طور كه صداى اين زنگ از اين‌جا به آسمان بلند مى‌شود، صداى اللّه‌ اكبر و صداى اسلام هم بلند شود». او در پايان اين ديدار با حالت التماس از استاد درخواست كرد كه قرآنى به او بدهند، و با سفارش استاد، يك قرآن به زبان اسپانيولى، به ايشان هديه شد.‌

1. DR. Delio Carreras