درآمد

تاريخ سياسي ايران، تا به امروز، نهضتها و قيامهاي پرشماري به خود ديده است. نهضت سربداران خراسان، قيام و حكومت علويان (سادات مرعشي) در مازندران، نهضت مشروطيت، حماسة سردار جنگل در گيلان، قيام تنگستانيها در بوشهر، قيام شيخ محمّد خياباني در تبريز و نهضت ملّي شدن صنعت نفت، تنها، نمونه‌هايي از اين جمله‌اند.

اما حماسة بزرگ پانزدهم خرداد، كه با تدبير و رهبري خردمندانه امام خميني(رحمه الله) و پشتيبانيِ مرجعيت، روحانيت و مردم صورت پذيرفت، سرآمدِ همة اين نهضتها و قيامها و ـ بي‌شك ـ نقطة عطفي در تاريخ ايران است.

قيام پانزدهم، گام بلندي بود در راهي كه به انقلاب بزرگ بهمن رسيد، و زمينه‌اي شد براي تحقق حكومت شيعي ايران. اين حركت خودجوشِ ديني، با ابعاد گونه‌گون خود، تأثيري شگرف بر انديشه و عملِ مسلمانان و بلكه تمام مستضعفان جهان گذاشت، و سرآغاز شكوفايي اسلام و استقلال و آزادي ملّت شد.(1) به اين ترتيب، نهضت خرداد، خطري جدّي براي موجوديت نظامها و حكومتهاي دين‌ستيز به شمار آمد، و مبارزه ميانِ دو قطب مخالف آن، عميقتر و وسيع‌تر شد. اما سرانجام به ياري خداوند، پيروزي از آن امام خميني(رحمه الله) و پيروان راستينِ او گشت و جمهوري اسلامي ايران بنيان گرفت.

اينك سالهاست كه از تأسيس جمهوري اسلامي مي‌گذرد، و اين نظام با وجود تمام مخاطرات و مشكلات دروني و بيروني‌اش ـ در عصر مدرنيته و پسامدرنيته ـ به پيش مي‌رود و مي‌بالد، و هر يك از ما به منزلة فردي از

1. صحيفة نور، ج 14، ص 264.

اعضاي اين نظام مي‌بايد به قدر بضاعت و طاقت خويش در پاسداري و تقويت آن بكوشيم.

بي‌ترديد، بازنگري گذشته، و تحليل خاستگاهها، آرمانها، سير رويدادها و دستاوردها يكي از بهترين راهكارهاي ارزيابي و نقد و آسيب‌شناسي تمام پديده‌هاي اجتماعي است. از اين طريق مي‌توان به نقاط قوت وضعف گذشته‌ها پي‌برد و در تقويت يا رفع آنها انديشيد و كوشيد، و نيز از اين راه مي‌توان دوستان و دشمنان را شناخت و در نحوه سلوك با آنان باز انديشيد.

اما در ارزيابيهايي اين‌چنين، بايد مهم‌ترين و اساسي‌ترين رويدادها را جُست و آنها را كانون تأمل و كاوش قرار داد، و به اين شيوه است كه مقصود، سريع‌تر و دقيق‌تر به دست خواهد آمد. بر اين اساس قيام پانزده خرداد 42، به منزله طليعة جمهوري اسلامي، بهترين نمونه‌اي است كه با توجه به آن و تأمل در آن مي‌توان وضع امروز و راه آينده را دريافت.

كتاب حاضر، اثري است كه اين مهم‌ترين رويداد را از چندين زاويه كانون مداقّه و بازكاوي قرار داده است.

در فصل نخست، خاستگاههاي نهضت از منظري معرفتي و نيز سياسي ـ اجتماعي بررسي شده است. فصل دوم به شخصيت‌شناسي و نقش حياتي رهبر قيام، حضرت امام خميني(رحمه الله)، در شكل‌گيري و تداوم و پيروزي آن پرداخته است. در فصل سوم، دشمنان دين و قيامهاي ديني ـ از جمله نهضت خرداد ـ بازشناسي شده‌اند، و فصل آخر نيز به پاره‌اي از مهم‌ترين آسيبهايي كه متوجه نهضت است و راهكارهاي مقابله با آنها اختصاص يافته است.

محور اصلي كتاب،‌ شماري از سخنرانيهاي حضرت آيت‌ الله استاد مصباح ـ دام ظله العالي ـ است كه به مناسبتهاي مختلف دربارة نهضت پانزدهم خرداد ايراد شده است. امّا نگارندگان براي غني‌سازي و تكميل و تفصيل بسياري موضوعات از ديگر آثار ايشان فراوان بهره گرفته‌اند. همچنين به منظور مستندسازي برخي مباحث، از

منابع تفسيري و روايي و نيز براي مستند‌سازي وقايع، از منابع معتبر تاريخي (تاريخ اسلام و تاريخ سياسي معاصر ايران) سود جسته‌اند.

در پايان از دست‌اندركاران مديريت تدوين متون و مركز انتشارات مؤسسه آموزشي و پژوهشي امام خميني(رحمه الله) تشكر و قدرداني به عمل مي‌آيد.

عليرضا تاجيك و سيدحسين شفيعي