مقدمه

بانوی دو عالم(عليها السلام) در بخش نخست از خطبة مبارک خویش با بیان فرازهایی پرمحتوا و درعین‌حال بسیار زیبا، درس‌هایی از خداشناسی را بیان می‌فرماید که هریک از جملات آن، بابی از علوم و معارف را دربارة شناخت خدا، صفات خدا و افعال او پیش روی انسان می‌گشاید. به فرمودة امیرالمؤمنین علی(عليه السلام) «شناخت خدا برترین شناخت‌هاست».(1) انسان با شناخت معبود خویش می‌تواند زمینة محبت و عشق به سرچشمة هستی را، که کمال و زیبایی مطلق است، در قلب خویش فراهم آورد، و با جذبة عشق او به‌سوی رحمتی گام بردارد که برای آن، به عالم هستی گام نهاده است؛ رحمتی که اوج لذت، ابتهاج و کمال را در وجود او سرازیر مي‌كند، و او را به آفریدگار خویش نزدیک می‌سازد. ازاین‌رو با کمال ادب در محضر درس بانوی دو عالم(عليها السلام) مي‌نشينيم و جان خویش را آمادة دریافت آموزه‌های ناب الهی آن وجود مقدس می‌كنيم که از هرگونه رجسی پاک بوده، به منبع زلال معارف ناب متصل است.

1. عبدالواحد‌بن‌محمد تمیمی آمدی، غرر الحکم ودرر الکلم، ص37، ح1270.

نکته‌ای که بيانش در آغاز شرح خطبة شريف صدیقة طاهره(عليها السلام) لازم مي‌نمايد، تبيين روشي است که برای شرح اين خطبة مبارک در پيش خواهيم گرفت. دربارة واژگان و جمله‌هاي شريف اين خطبه به چند صورت مي‌توان سخن گفت؛ همان‌گونه که برخي بزرگان به‌صورت‌هاي مختلف به اين امر مهم همت گماردند؛ شکر الله سعيهم. رويکرد نخست، رويکردي تفصيلي است؛ بدين‌معنا که هر واژه‌اي را زير ذره‌بين ببريم و به‌تفصيل دربارة آن سخن بگوييم. طبعاً چنين روشي تا به سرانجام برسد، به طول خواهد انجاميد. رويکرد ديگر در پيش گرفتن روشي ميانه است؛ بدين‌معنا که نخست برداشتي کلي از بخش‌هاي مختلف خطبه ارائه دهيم و سپس دربارة آن توضيحاتي تقديم کنيم. به نظر مي‌رسد اين روش براي عموم سودمند واقع شود. بنابراين روشي را در پيش مي‌گيريم که نه بسيار به طول انجامد و نه چندان مجمل باشد که حق مطلب ادا نشود. از خداي سبحان درخواست مي‌كنيم توفيق دهد که اين خطبة شريف را با روشي معتدل و ميانه توضيح دهيم.