- جلسه اول؛ دلبستگی به دنیا؛ ريشه همه انحرافات
- جلسه دوم؛ عوامل فتنه (1)
- جلسه سوم؛ عوامل فتنه (2)
- جلسه چهارم؛ بدعتگذاري نتيجه تبعيت از هواي نفس
- جلسه پنجم؛ نقش شیطان در انحرافات
- جلسه ششم؛هوای نفس؛ اصلیترین عامل انحراف
- جلسه هفتم؛ هوای نفس مذموم يا مطلوب؟
- جلسه هشتم؛ ملاک ارزشیابی کارها
- جلسه نهم؛ مراتب ارزش کارها
- جلسه دهم؛ دنیا؛ مطلوب و مذموم
- جلسه یازدهم؛ اصالت آخرت و ابزاربودن دنيا
- جلسه دوازدهم؛ نگاه ابزاری به دنیا
- جلسه سیزدهم؛ دنیا و آخرت
- جلسه چهاردهم؛ از آخرتباوري تا آخرتطلبي
- جلسه پانزدهم؛ چگونه از شر دنیا راحت بشویم؟!
- جلسه شانزدهم؛ کشتزار دنیا
- جلسه هفدهم؛ امکان جمع دنیا و آخرت
- جلسه هجدهم؛ شیطانشناسی
- جلسه نوزدهم؛ شیطانشناسی (2)
- جلسه بيستم؛ مهار هواي نفس
- جلسه بيستويکم؛ ضرورت ايمان براي مهار نفس
- جلسه بيستودوم؛ هواپرستي؛ ريشه انحراف و سقوط
- جلسه بيستوسوم؛ هواپرستی؛ ریشه فساد و افساد
- جلسه بيستوچهارم؛ چگونه بر هوای نفس غالب شویم؟
- جلسه بيستوپنجم؛ درجات و پيامدهاي متابعت و مخالفت با هوای نفس
- جلسه بيستوششم؛ دنيا براي آخرت
- جلسه بيستوهفتم؛ نسبت ميان دنیا و آخرت
- جلسه بیستوهشتم؛ دنيا؛ خانهاي در محاصره بلاها
- جلسه بيستونهم؛ نعمتها و بلاها؛ وسیله امتحان
- جلسه سيام؛ دنیا در روايات اهلبيت عليهمالسلام
- جلسه سيويکم؛ آثار حب دنیا در نگاه روایات ائمه علیهمالسلام
- جلسه سيودوم؛ حقارت دنیا
- جلسه سيوسوم؛ دنیا شبيه چيست؟
- جلسه سيوچهارم؛ تشبيهات و تمثلات دنیا و آخرت در روايات اهل بيتعليهمالسلام
- جلسه سيوپنجم؛ سیره انبیا در بهرهمندي از دنیا
- جلسه سيوششم؛ سیره امیرمؤمنانعلیهالسلام در بهرهمندی از دنیا
- جلسه سيوهفتم؛ دنیا در کلام امیرمؤمنانعلیهالسلام
- جلسه سيوهشتم؛ اختلاف وظايف در بهرهمندي از دنیا
- جلسه سيونهم؛ زهد؛ کلید همه خوبیها
- جلسه چهلم؛ جمعبندي مباحث درباره حب دنیا
- جلسه چهلويکم؛نیت؛ رکن ارزش در فلسفه اخلاق الهی
- جلسه چهلودوم؛ عرصههای فریب شیطان
- جلسه چهلوسوم؛
صدا/فیلم | اندازه |
---|---|
برایدریافتفایلصوتیاینجاراکلیککنید | 12.51 مگابایت |
برایدریافتقسمتاولفایلتصویریاینجاراکلیککنید | 45.26 مگابایت |
برایدریافتقسمتدومفایلتصویریاینجاراکلیککنید | 50.02 مگابایت |
بسم الله الرحمن الرحيم
آن چه پيشرو داريد گزيدهاي از سخنان حضرت آيتالله مصباحيزدي (دامتبركاته) در دفتر مقام معظم رهبري است كه در تاريخ 30/3/95، مطابق با سیزدهم رمضان 1437 ايراد فرمودهاند. باشد تا اين رهنمودها بر بصيرت ما بيافزايد و چراغ فروزان راه هدايت و سعادت ما قرار گيرد.
تحلیلی روانشناختی از تحولات صدر اسلام
(30)
دنیا در روايات اهلبيت عليهمالسلام
اشاره
از بحثهای گذشته اين نتیجه کلی را به دست آوردیم که مهمترین عامل فساد و انحراف انسان هوای نفس، حب دنیا و وسوسههای شیطان است، و بنا گذاشتیم با استفاده از آیات قرآن و روایات اهلبیت صلواتاللهعلیهماجمعین بحث نسبتا جامعی درباره هریک از این عوامل داشته باشیم. پس از بحث درباره هوای نفس، به مسئله حب دنیا پرداختیم و در سه جلسه آیات این موضوع را بررسی کردیم. اگر خدا توفیق دهد، چند جلسه هم از دیدگاه روایات به این موضوع میپردازیم.
دنیا؛ مطلوب یا مذموم؟!
در این جا هم ترتیب طبیعی اقتضا میکند که ابتدا موضوع بحث از نظر روایات را مشخص کنیم. در جلسات گذشته مکرر اشاره کردهایم که در این بحث منظور از دنیا، این عالمی نیست که ما در آن زندگی میکنیم. عالم دنیا مخلوقی است از مخلوقات خدا و مجموعه مخلوقاتی است که همه آنها طبق حکمت آفریده شده است و همهاش مطلوب است. آنچه مورد بحث، و احیانا مورد نکوهش و مذمت قرار میگیرد، رفتار ما با این عالم است که ما نسبت به این عالم و لذایذی که در آن هست چه موضعی داریم. آیا اینها را هدفهای مستقلی تلقی میکنیم، به آنها دلبستگی پیدا میکنیم، و میکوشیم بهگونهای از آنها استفاده کنیم که بهترین لذتهای حسی و جسمانی را از آنها ببریم؛ یا نه، نگاه ما نگاهی ابزاری است و میخواهیم به وسیله دنیا به هدف بالاتری برسیم؟
مراتب حبّ دنیا
این را بارها گفتهایم که آنچه در معارف دینی درباره دنیا و مذمت آن مطرح است، در واقع بهمعنای مذمت نگاه ما به دنیا، مذمت تعلق ما به دنیا، و مذمت حب ما نسبت به دنیاست؛ حب الدنيا رأس کل خطيئة. این حب طبعا مراتبی دارد؛ اولین مرتبه خطرناکش آن جایی است که ما را از وظایف واجبمان نسبت به آخرت باز دارد. اگر تعلق دنیا موجب شد گناهی مرتکب شویم یا واجبی را ترک کنیم، این بدان معناست که تعلق ما به دنیا بیش از تعلق ما به ثوابهای اخروی و سعادت آخرت و ابدی خودمان است، و این خطرناک است. اما اگر این طور نبود که مزاحم تکلیفي واجب شود، یا با ترک حرامی تزاحم پیدا کند، مذمت چندانی ندارد؛ گو اینکه فیالجمله مرجوح است، ولی آن مذمتهای غلاظ و شدادی که در آیات و روایات است بر آن مترتب نمیشود.
مرتبه شدید این حالت هم حدی است که دیگر هیچ چیز مقدسی برای انسان بهجا نمیگذارد؛ ابتدا احکام دین را سبک میشمارد، بعد اصل اولیای دین را، بعد کمکم نسبت به خدا هم بیاعتنا میشود، و بعد هم اصلا انکار میکند. ریشه همه این مراحل همان حب دنیاست و مصداق بیّن کساني که به آن مبتلا شدند و در قرآن آمده، فرعون است. این همه مذمت برای این است که ما وارد راهی نشویم که پایانش آنجاست. آخرین آیهای که شب گذشته خواندیم، آیه 32 سوره زخرف بود که خدای متعال در یک بیان عجیبی میفرماید: تمام لذائذ، نعمتها و عظمتهایی که در دنیا است، در نظر خدا آن قدر بیارزش است که جا دارد آن را از مؤمن دریغ داریم و به کافر بدهیم؛ وَلَوْلَا أَن يَكُونَ النَّاسُ أُمَّةً وَاحِدَةً لَجَعَلْنَا لِمَن يَكْفُرُ بِالرَّحْمَنِ لِبُيُوتِهِمْ سُقُفًا مِّن فَضَّةٍ؛ فقط حکمتی وجود دارد که باعث میشود مقداری از امور دنیا را به مؤمنان هم بدهیم. اگر این سنت نبود که ما باید در این عالم با مؤمنان و کافران یکسان رفتار کنیم، هر چه زینت بود به کفار میدادیم تا حتی سقف خانهشان را هم از نقره بسازند، هر زخرف و زینتی هم بود در اختیار آنها قرار میدادیم، به خاطر اینکه اصلا دنیا برای ما هیچ ارزشی ندارد.
دنیا؛ مجرای دریافت رحمت الهی!
بخش اول روایات، درباره این مطلب است که اگر از دنیا مذمت میشود، مربوط به خود دنیا نیست. آنچه مذمت میشود نوع رفتار و تعلق ما نسبت به دنیاست. اگر نظر ما به دنیا بهعنوان وسیلهای بود که باید از آن استفاده کرد، هیچ عیبی ندارد و حتی گاهی ممکن است مطلوب هم باشد، مانند وقتي که وسیله عبادت قرار گیرد، و ثواب هم داشته باشد. این عبارت در نهجالبلاغه از امیرمومنینسلاماللهعلیه نقل شده که میفرماید: إنّ اللّه تعالى جعل الدّنيا لما بعدها وابتلا فيها أهلها ليعلم أيّهم أحسن عملا ولسنا للدّنيا خلقنا ولا بالسّعى لها أمرنا؛[1] خداوند زندگی دنیا را برای مابعدش قرار داده است؛ یعنی وسیله و مقدمه است و خودش اصالت ندارد.
این پرسش درباره دنیا مطرح است که آیا ما برای دنیا خلق شدهایم یا دنیا برای ما.[2] اگر ما برای دنیا خلق شدهایم، باید تمام توان و عمرمان را صرف کنیم تا زمین آباد شود، نعمتهای خدا ظاهر شود، وسايل راحتی فراهم شود، و ساختمانهای مجهز ساخته شود! حضرت در پاسخ این پرسش میفرمایند: لسنا للدّنيا خلقنا؛ ما برای دنیا خلق نشدهایم؛ ما برای آخرت خلق شدهایم، و غایت و هدف نهایی ما آخرت است، و دنیا خلق شده تا ما از آن برای آخرتمان بهره بگیریم. خدا ما را خلق کرده تا از نعمتهای بیپایانی که در این دنیا فراهم نمیشود، در آن عالم به ما بدهد. ما باید لیاقتش را پیدا کنیم و آنها را دریافت کنیم. دنیا راه و وسیله است و خودش اصالت ندارد. اگر آخرت نبود، وجود دنیا لغو بود؛ أَفَحَسِبْتُمْ أَنَّمَا خَلَقْنَاكُمْ عَبَثًا وَأَنَّكُمْ إِلَيْنَا لَا تُرْجَعُونَ؛[3] خیال میکنید شما را بیهوده و عبث آفریدیم و آخرتی و بازگشتی در کار نیست؟! اگر بازگشتی نباشد، وجود دنیا عبث است. شما را آفریدیم، عقل، هوش و معرفت به شما دادیم، انبیا و اولیا را برایتان فرستادیم، برای همین که چند روزی در دنیا زندگی کنید؟! اگر چنين باشد، وجود این عالم لغو است و کار حکیمانهای نیست.
وابتلا فيها أهلها ليعلم أيّهم أحسن عملا؛ این تعبیر بيان همان مطلبی است که در چند آیه از قرآن آمده است که ما شما را خلق کردیم برای این که ببینیم کدامتان نیکوکارترید. این جا جای آزمایش است، باید امتحان دهید ببینیم چه کارهاید، تا در آخرت پاداش اعمالتان را دریافت کنید؛ اصلا اگر اینجا نمیآمدید و این اعمال را انجام نمیدادید، نمیتوانستید آن رحمت را درک کنید. آن رحمت پاداش این اعمال است و اگر این اعمال نبود شما استحقاق پاداشی نداشتید و خدا برایتان بهشتی نمیآفرید؛ لسنا للدّنيا خلقنا ولا بالسّعى لها أمرنا؛ خدا ما را نه برای دنیا خلق کرده، و نه دستور داده که برای دنیا تلاش کنید. البته این درجایی است که خود دنیا هدف باشد، اما اگر همه سعیها و تلاشهایی که در دنیا ميکنیم برای آخرت باشد، خود آن آخرتطلبی میشود و دیگر دنیاطلبی نیست.
دنیا مطلوب بالغیر، آخرت مطلوب بالذات
همچنين از امیرمؤمنانسلاماللهعلیه نقل شده است که فرمودند: الدُّنْيَا خُلِقَتْ لِغَيْرِهَا وَلَمْ تُخْلَقْ لِنَفْسِهَا؛[4] دنیا خودش مطلوب بالذات نیست؛ بلکه مطلوب بالغیر است. دنیا برای آخرت خلق شده؛ راهی است برای آنجا، و خودش ارزش اصیلی ندارد. امیرالمؤمنینسلاماللهعلیه در بیان دیگری میفرماید: أَخْرِجُوا مِنَ الدُّنْيَا قُلُوبَكُمْ مِنْ قَبْلِ أَنْ تَخْرُجَ مِنْهَا أَبْدَانُكُمْ؛[5] روزی بدن شما از این دنیا خواهد رفت و دیگر این بدن سالم زنده را نخواهید داشت. قبل از اینکه بدنتان از این دنیا خارج شود، دلتان را از دنیا خارج کنید؛ به آن دل نبندید و به آن تعلق پیدا نکنید. فَفِيهَا اخْتُبِرْتُمْ وَ لِغَيْرِهَا خُلِقْتُمْ؛ شما را برای اختبار و امتحان اینجا آوردهاند، و برای جای دیگری آفریده شدهاید.
از دنیا برای آخرت توشه بردارید!
از پیغمبر اکرمصلیاللهعلیهوآله نیز نقل شده است که فرمودند: فَلْيَتَزَوَّدِ الْعَبْدُ مِنْ دُنْيَاهُ لآِخِرَتِهِ وَمِنْ حَيَاتِهِ لِمَوْتِهِ وَمِنْ شَبَابِهِ لِهَرَمِهِ فَإِنَّ الدُّنْيَا خُلِقَتْ لَكُمْ وَأَنْتُمْ خُلِقْتُمْ لِلْآخِرَةِ؛[6] انسان باید از دنیا برای آخرتش توشه بردارد. سپس تفصیل میدهند که مِنْ حَيَاتِهِ لِمَوْتِهِ؛ تا زنده است توشهای بردارد برای وقتی که از دنیا خواهد رفت. وَمِنْ شَبَابِهِ لِهَرَمِهِ؛ هر جوانی در آخر پیر میشود، مگر اینکه عمرش کوتاه باشد و به پیری نرسد. بنابراین قبل از اینکه پیر شوید و توانتان از دست برود و ضعف و ناتوانی بر شما غالب شود، برای آن توشه برگیرید! تا جوان هستید قدر خودتان را بدانید! اولین موعظهای که من از امام(ره) به یاد دارم این بود. ایشان معمولا در آخر سال موعظه میکردند. یادم نمیرود ایشان میفرمود: تا جوان هستید قدر خودتان را بدانید، وقتی پیر شدید کاری از شما برنمیآید. اراده برای جوانی است؛ کار برای جوانی است؛ همت برای جوانی است. پیغمبر اکرم میفرمایند: از جوانیتان برای پیریتان توشه بردارید! فَإِنَّ الدُّنْيَا خُلِقَتْ لَكُمْ وَأَنْتُمْ خُلِقْتُمْ لِلْآخِرَةِ؛ دنیا برای شما خلق شده، نه شما برای دنیا. شما آفریده شدهاید برای اینکه زندگی ابدی داشته باشید و پایان کارتان آنجاست.
دنیا برای دنیا یا برای آخرت؟!
روایت دیگری از نهجالبلاغه است که أَلَا إِنَّ الدُّنْيَا دَارٌ لَا يُسْلَمُ مِنْهَا إِلَّا فِيهَا وَلَا يُنْجَى بِشَيْءٍ كَانَ لَهَا؛[7] اگر سلامتی از خانه دنیا را میخواهید باید سلامتیاش را در همین خانه کسب کنید. باید کاری کنید که از این خانه سالم خارج شوید و این کار را باید در همین خانه انجام دهید. اگر در این خانه که هستید کاری برای سلامت خودتان نکردید، بعد از این خانه سلامتی نخواهید داشت. وَلَا يُنْجَى بِشَيْءٍ كَانَ لَهَا؛ اگر خیال کنید که میتوانید کاری را برای دنیا انجام دهید و این موجب نجات شما خواهد شد، خیلی در اشتباه هستید. در کاری که برای دنیاست نجاتی بهدست نخواهد آمد. اگر میخواهید از عذاب، بدبختی، شقاوت و از همه ناهنجاریها و ناگواریها نجات پیدا کنید، کار را برای غیر دنیا انجام دهید. ابْتُلِيَ النَّاسُ بِهَا فِتْنَةً فَمَا أَخَذُوهُ مِنْهَا لَهَا أُخْرِجُوا مِنْهُ وَ حُوسِبُوا عَلَيْهِ؛ در این عالم مردم با ابتلا به فتنهها و گرفتاریها آزمایش میشوند. چیزهایی که برای خود دنیا کسب کردند، از آنها گرفته میشود و حسابش از آنها کشیده میشود. روزی شما از این دنیا خواهید رفت و همین خانه، کسب و کار، تجارت و فرزندان را از شما خواهند گرفت. اینها برای شما نمیماند، ولی حسابش برای شما میماند. هر نفسی که کشیدید باید حسابش را پس دهید! هر ریالی که به دست آوردید یا خرج کردید باید بگویید از کجا به دست آوردم و در چه راهی صرف کردم! آنها را از شما میگیرند ولی تا آخرین ذره حسابش را از شما میکشند. در مقابل، وَمَا أَخَذُوهُ مِنْهَا لِغَيْرِهَا قَدِمُوا عَلَيْهِ وَ أَقَامُوا فِيهِ؛ اما اگر از این دنیا چیزی برای آخرتش گرفت، آن میماند و بعد از مرگ از آن بهرهمند خواهد شد، مانند صدقهای که دادهاید، موقوفهای کردهاید، يا به کسی خدمت و احسانی کردهاید. اينها را از دنیا گرفتهاید، اما برای خود دنیا صرف نکردهاید؛ نیتتان این بوده که برای آخرت باشد. آن را خدا نگه میدارد.
با توجه به روایات بالا، ماهیت دنیایی که در فرهنگ دینی مطرح است و از آن مذمت شده، روشن میشود. منظور از دنیا کاری است که برای لذت خود انسان در همین دنیا انجام میگیرد، اما اگر این کار برای خدمت به دیگران، دوستی با خدا، و باقیماندن نتیجه برای آخرت انجام شود، در واقع دنیاطلبی نیست و آخرتطلبی است. همچنین روشن میشود که بعضی از تعبیراتی که ما در مذمت دنیا در فرهنگ دینی میکنیم، تعبیرات صحیحی نیست و خود دنیا استحقاق بدگویی و نفرین ندارد. برخی از روایات بر این دلالت میکند که شما خیال نکنید دنیا چیز پلید و زشتی است، و خدا این را پلید خلق کرده است! اگر به دنیا نفرین کردی در واقع نفرین رفتار غلطي است که شما در استفاده از دنیا داشتهاید.
مرکب مؤمن!
در روایتی از پیغمبر اکرمصلیاللهعلیهوآله نقل شده که فرمودند: مَنْ قَالَ قَبَّحَ اللَّهُ الدُّنْيَا قَالَتِ الدُّنْيَا قَبَّحَ اللَّهُ أَعْصَانَا لِرَبِّهِ؛[8] در ادبیات عربی وقتی میخواهند زشتی چیزی را بیان کنند، میگویند قبّحکا لله. این حدیث میفرماید: اگر کسی به دنیا بگوید: قَبَّحَ اللَّهُ، دنیا در جوابش میگوید: زشتی خدا بر کسی باد که بیشتر خدا را نافرمانی کرده است. من نافرمانی خدا کردم یا تو؟! من همانطور هستم که خدا خلقم کرده است. وَلَهُ أَسْلَمَ مَن فِي السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضِ طَوْعًا وَكَرْهًا؛[9]همه چیز تسلیم و مطیع خداست و چیزی مخالفت خدا را نمیکند. منِ دنیا آن طور هستم که خدا گفته است باش. من که عصیان نکردم، پس قبح بر کسی باد که بیشتر خدا را عصیان کرده است! باز از پیغمبر اکرمصلیاللهعلیهوآله نقل شده که لَا تَسُبُّوا الدُّنْيَا فَنِعْمَتْ مَطِيَّةُ الْمُؤْمِنِ فَعَلَيْهَا يَبْلُغُ الْخَيْرَ وَ بِهَا يَنْجُو مِنَ الشَّرِّ؛ دنیا را سب و لعن نکنید! دنیا مرکبی برای مؤمن است که با آن میتواند از زشتیها فرار کند و به طرف خوبیها برود. کارهایی که ما در این دنیا میکنیم و موجب ثواب میشود، از همین امور دنیاست؛ بدنمان، نفسی که میکشیم، سلامتی و قوتی که داریم، و پولی که داریم همه مال دنیاست. بنابراین دنیا مرکبی است که ما سوارش هستیم. بستگی به این دارد که ما این مرکب را به کدام طرف حرکت دهیم و مقصد را کجا تعيين کنيم.
بازار دنیا
امیرمؤمنانسلاماللهعلیه کسی را دیدند که به دنیا بد میگوید و از آن مذمت میکند. گاهی برخی از ما برای فرافکنی از این کارها میکنیم و با اینکه بدی مال ماست، برای اینکه خودمان را تبرئه کنیم، عیبها را گردن دنیا و روزگار و مردم میاندازیم. حضرت به او فرمودند: أَيُّهَا الذَّامُّ لِلدُّنْيَا الْمُغْتَرُّ بِغُرُورِهَا الْمَخْدُوعُ بِأَبَاطِيلِهَا أَ تَغْتَرُّ بِالدُّنْيَا ثُمَّ تَذُمُّهَا؟![10] ای کسی که دنیا را مذمت میکنی! تویی که فريب خوردهای! تو گول دنیا را میخوری بعد از دنیا مذمت میکنی؟ باید خودت را مذمت کنی که فريب خوردهای! باید خودت را حفظ کنی که گول نخوری! أَنْتَ الْمُتَجَرِّمُ عَلَيْهَا؛ أَمْ هِيَ الْمُتَجَرِّمَةُ عَلَيْكَ؟ تو از دنیا برای جرم و گناه سوءاستفاده کردی یا دنیا از تو سوءاستفاده کرده است؟ مَتَى اسْتَهْوَتْكَ؟ أَمْ مَتَى غَرَّتْكَ؟ چه وقت دنیا تو را گول زد و تو را به طرف خودش خواند و تو را به گمراهی دعوت کرد؟ تویی که به دنیا تمایل پیدا کردی و فریب او را خوردی. پس اگر میخواهی مذمت کنی، خودت را مذمت کن! إِنَ الدُّنْيَا دَارُ صِدْقٍ لِمَنْ صَدَقَهَا؛ هر کس با دنیا رو راست باشد، آن هم با او رو راست است. دنیا به تو میگوید: ببین درد هست، مرض هست، پدرت از دنیا رفت، بچههایت از دنیا رفتند، خانههایشان خراب شد، سالمها مریض شدند، بیمارستانها را ببین پر از بیمار است. دنیا دارد اینها را به شما میگوید. وَدَارُ عَافِيَةٍ لِمَنْ فَهِمَ عَنْهَا؛ کسی که سخن درست درک کند، نهتنها مشکلی برایش پیش نمیآید؛ بلکه کسب عافیت میکند و خودش را از بلاها حفظ میکند. دنیا به او میگوید: این جا مرض است! این جا سقوط است! کسی که این پیام را شنید و فهمید دنیا چه میگوید، عافیت را برای خودش حفظ میکند. وَدَارُ غِنًى لِمَنْ تَزَوَّدَ مِنْهَا؛ برای کسی که میخواهد از این دنیا توشه بردارد مرکزی غنی است که وسایل برای توشهبرداشتن در آن فراهم است و سخاوتمندانه در اختیار میگذارد. میگوید: بیا از من استفاده کن! نماز بخوان! روزه بگیر! به فقرا رسیدگی کن! با مردم مهربانی کن! راست بگو! خیرخواه باش! اگر تو نمیخواهی توشه برداری تقصیر خودت است.
در روایت دیگری از امام هادیصلواتاللهعلیه آمده است: الدُّنْيَا سُوقٌ؛ دنیا بازار است. اگر در این بازار با همت کار درست انجام دهی، سود میبری، اما اگر غافل شوی، همت نکنی، يا شیطنت کنی و بخواهی کلاه مردم را برداری، کلاهت را برمیدارند و دنیا به تو سخت میگذرد، و در آخرت هم باید عذاب بکشی.
عینک دنیا
در نهجالبلاغه با عباراتی بسیار حکیمانه و پرمعنا میفرماید: اگر تو چشمت را باز کنی و ماورای پردههای دنیا را ببینی، بهترین بهرهها را میتوانی از این دنیا ببری و بیشترین نورانیت و بصیرت را کسب میکنی، اما اگر چشمت را ببندی و فریفته همین رنگ روی پرده شوی و ظاهر دنیا را نگاه کنی، طبعا پشت این پرده را نمیبینی و هر بلایی هم آن جا باشد به سر تو خواهد آمد. این کلام حکیمانه و زیبا نیز از امیرمؤمنانعلیهالسلام است که میفرماید: الدُّنْيَا مُنْتَهَى بَصَرِ الْأَعْمَى؛[11] انسانی که کمبین است و چشمش نافذ نیست، خیلی باید سعی کند تا چیزی را ببیند. چنین کسی وقتی به دنیا نگاه میکند همین دنیا آخرین چیزی است که میبیند. مثل کسی است که عینکش را به دست گرفته و خود عینک را نگاه میکند. لَا يُبْصِرُ مِمَّا وَرَاءَهَا شَيْئاً؛ وقتی چشمش را به خود دنیا میدوزد، دیگر پشت آن را نمیبیند. وَالْبَصِيرُ يَنْفُذُهَا بَصَرُهُ وَ يَعْلَمُ أَنَّ الدَّارَ وَرَاءَهَا؛ اما تیزبین میداند که پشت این عینک و پشت این شیشه حقایقی است. فَالْبَصِيرُ مِنْهَا شَاخِصٌ وَالْأَعْمَى إِلَيْهَا شَاخِصٌ؛ نگاه به دنیا دو گونه است. یک وقت است شما چشمتان را به دنیا میدوزید، اما یک وقت چشمتان را از راه دنیا به ماورای دنیا میدوزید. دنیا عینک خوبی است و کمک میکند تا حقایق پشتش را خوب ببینید. وَالْبَصِيرُ مِنْهَا مُتَزَوِّدٌ وَالْأَعْمَى لَهَا مُتَزَوِّدٌ؛ انسان بینا از این دنیا توشه برمیدارد برای مابعدش، اما کور میکوشد برای همینجا توشه بردارد، چون جای دیگر را نمیبیند و جای دیگر را قبول ندارد. او هر چه کار میکند میخواهد در همین دنیا از آن استفاده کند و فکر این است که زحمتی بکشد تا لذتی در همین دنیا ببرد، اما انسان بصیر با نور ایمان و معرفت حقایق را نگاه میکند و اصلا برای این دنیا ارزشی قائل نیست، و برای اینها فقط ارزش وسیلهای و ابزاری قائل است تا به وسیله این بتواند به آخرت برسد.
خدا انشاءالله به همه ما نور معرفت و بصیرت عطا فرماید!
[1]. نهجالبلاغه، ص446.
[2]. بعضی از کسانی که انحرافاتی در افکارشان دارند در نوشتههایشان این سؤال را مطرح میکنند که آیا ما برای دین آفریده شدهایم یا دین برای ماست؟ میخواهند بگویند که دین باید تابع ما باشد؛ چون دین که چیزی نبود که ما برای آن خلق بشویم، پس دین برای ما خلق شده است. وقتی دین برای ماست باید آن طوری که ما میخواهیم باشد. این در واقع فریبی است و برای اینکه مردم را نسبت به دین بیعلاقه کنند، میگویند: دین یک چیز ثابتی نیست. باید ببینیم نفع ما در کجاست و در جاهایی باید آن را تغییر بدهیم. دین هم ابزاری است برای اینکه ما به لذائذمان برسیم. توجه داشته باشیم گاهی بعضی نویسندگان مطالبی را مطرح میکنند که به ظاهر شکل علمی و منطقی دارد ولی در پشت آن دامهایی نهفته است.
[3]. مومنون، 116.
[4]. نهجالبلاغه، ص557.
[5]. همان، 320.
[6]. مجموعه ورام، ج1، ص131.
[7]. نهجالبلاغه، ص94.
[8]. أعلام الدين في صفات المؤمنين، ص 152.
[9]. آل عمران، 83.
[10]. نزهة الناظر و تنبيه الخاطر، ص 66.
[11]. نهجالبلاغه، ص191.
آدرس: قم - بلوار محمدامين(ص) - بلوار جمهوری اسلامی - مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمينی(ره) پست الكترونيك: info@mesbahyazdi.org